LIST OTWARTY DO RADY WYDZIAŁU RZEŹBY ASP W KRAKOWIE

Kraków, 20.07.2012

Idea powstania nowego kierunku kształcenia na Wydziale Rzeźby zaproponowana i opracowana przez Katedrę Projektowania Architektoniczno-Rzeźbiarskiego ma już pewną historię. Pierwsza koncepcja została przedstawiana na początku roku, na kolegium dziekańskim. Następnie na czerwcowej Radzie Wydziału została przegłosowana akceptująco (przy dwóch głosach wstrzymujących) idea powstania nowego kierunku Projektowania Architektoniczno-Rzeźbiarskiego na Wydziale Rzeźby. Dyskusja była bardzo pozytywna, aprobująca naszą propozycję, lecz chyba za krótka, gdyż spowodowała niedoinformowanie i niedosyt. Objawiło się to na kolejnej Radzie Wydziału w lipcu, kiedy zaprezentowano przejściowy etap dochodzenia do kierunku. Propozycja ta wywołała tak wielkie emocje i namiętności niektórych członków Rady Wydziału, że wydaje się celowe aby uporządkować dyskusję i uściślić kryteria, oraz sprecyzować rolę i miejsce projektowania architektoniczno-rzeźbiarskiego w obecnym pejzażu sztuki.

W dyskusji nad potrzebą powstania nowego kierunku kształcenia, wątpliwości sprowadzały się właściwie do tego, że nie istnieje autonomia takiej formy twórczości jak projektowanie architektoniczno-rzeźbiarskie, bo rzeźba jest jedna, niepodzielna i nie należy jej kawałkować. Że właściwie każda pracownia materiałowa mogłaby być odrębnym kierunkiem. Oraz, że rola projektowania sprowadza się właściwie jedynie do wyboru optymalnej lokalizacji dla rzeźby plenerowej w otoczeniu i stworzenia przekonującej wizualizacji. Czyli praktycznie proces projektowania to usługowa czynność dla rzeźby pozbawiona autonomicznej formy wypowiedzi, szerokich treści i indywidualnej funkcji.

Takie przekonanie tkwiło na naszym Wydziale bardzo długo lecz myślałem że 42 lata działania naszej Katedry nieco przewartościowało to postrzeganie. Nie zamierzam uwierzyć, że się niestety pomyliłem. Jednakże nadal nie dostrzega się kreacyjnych walorów procesu projektowania przestrzennego, które prowadzi przecież w końcu do powstania również rzeźby, ale na skalę architektoniczną i wywodzącą się z odmiennych przesłanek i uwarunkowań miejsca i otoczenia. Rzeźba w architektonicznym otoczeniu nie jest jedynie rzeźbą, która powstaje w pracowni dla neutralnego miejsca i wystarczy ja wynieść na zewnątrz by zaistniała w przestrzeni konkretnej. To jest forma przestrzenna, która przewartościowuje całe otoczenie i kreuje je na nowo, integruje się z architekturą lub krajobrazem. To jest właśnie ta, tak obecnie nadużywana „przestrzeń publiczna,” która w formie placów, terenów zielonych i krajobrazu staje się autonomicznym, interdyscyplinarnym dziełem sztuki.

Takie rozumienie roli przestrzeni architektonicznej w kreacji rzeźbiarskiej, na naszym wydziale ma akurat najdłuższą tradycję spośród wszystkich uczelni plastycznych w kraju. Projektowanie architektoniczno-rzeźbiarskie, to pojęcie adekwatne dla działań interdyscyplinarnych, powstało na ASP w Krakowie i tylko tu zyskało rangę Katedry, oraz tak istotny walor dydaktyczny. Dlatego pozwolę sobie pokrótce przypomnieć najbliższą historię rozwoju Katedry, która swoim dorobkiem programowo – dydaktycznym, mam nadzieję, zasłużyła sobie na promowanie nowego kierunku, właśnie na krakowskim Wydziale Rzeźby ASP.

W 1970 roku Katedrę Projektowania Architektoniczno – Rzeźbiarskiego na Wydziale Rzeźby objął doc. Jan Krug. Zostałem wówczas powołany na stanowisko asystenta w tej Katedrze i stałem się uczestnikiem ewolucji programowej i przemian profilu dydaktycznego. Od początku dydaktyka była prowadzona w dwóch pracowniach: rok I i II w Pracowni Propedeutyki Projektowania Architektoniczno – Rzeźbiarskiego; rok III, IV i zimowy semestr V roku w Pracowni Projektowania Architektoniczno – Rzeźbiarskiego.

Kolejnym kierownikiem Katedry był prof. Józef Sękowski, który prowadził Pracownię Projektowania. Ja natomiast po przewodzie kwalifikacyjnym I stopnia prowadziłem Pracownię Propedeutyki. Wraz z objęciem przez prof. Józefa Sękowskiego w 1990 roku samodzielnej pracowni Rzeźby i odejściu adi. Wojciecha Firka, mnie w udziale przypadło kierowanie Katedrą do 2010 r.

W tym okresie kadra dydaktyczna Katedry została zasilona przez asystenta – Krystynę Orzech (obecnie prof. nazw. dr hab.- kierownika Katedry) oraz st. wykładowcę Jacka Budyna. Asystent Bartłomiej Struzik, w wyniku konkursu, dołączył do nas w 2006 roku.

Dzięki przychylności Rady Wydziału i Dziekana prof. Murzyna w minionej kadencji, udało się pozyskać w drodze konkursów dwóch asystentów. Zatrudnienie ich było możliwe na skutek podziału całego etatu pozostającego w Katedrze po odejściu na emeryturę st. wykł. A. Pellera.

Tak więc obecny skład osobowy Katedry jest następujący:

• dwóch pracowników samodzielnych – obecny kierownik katedry prof. nadzw. Dr hab. Krystyna Orzech – rzeźbiarz,  oraz prof. zw. Andrzej Getter – architekt, rzeźbiarz.
• 1 adiunkt – dr. Bartłomiej Struzik – rzeźbiarz.
• 1 st. wykładowca – mgr inż. Jacek Budyn – architekt.
• 2 asystentów – mgr Jan Kuka – rzeźbiarz oraz mgr inż. Michał Dąbek – architekt.

Istnieje więc pewna równowaga pomiędzy pracownikami z profesjami projektowymi i rzeźbiarskimi co w przypadku interdyscyplinarnego profilu jest gwarantem zachowania proporcji treści zawartej w programie dydaktycznym. Szczegółowy program i schemat organizacyjny został dostarczony członkom Rady Wydziału w lipcu br. który równocześnie nie zamyka możliwości rozwoju zarówno merytorycznego i kadrowego nowego kierunku.

Przez cały okres 42 lat, zainteresowania Katedry skupiały się na pogłębianiu zrozumienia wzajemnych relacji pomiędzy rzeźbą i architekturą. Ambicją było umożliwienie studentom wypracowanie warsztatu projektowego, który może stać się istotnym katalizatorem profesjonalnej twórczości rzeźbiarskiej, ukierunkowanie wrażliwości plastycznej zdobywanej w macierzystych pracowniach studialnych na problemy związane z przestrzenią na skalę architektoniczną, rozpoznawanie obiektywnych praw kompozycji, oraz stosowanie ich w świadomym podejmowaniu decyzji twórczych.

Działania te były prowadzone dwustopniowo. Najpierw poprzez ćwiczenia propedeutyczne badające zależności pomiędzy formą i treścią, a następnie przez poszerzanie doświadczeń przy rozwiązywaniu zadań w zetknięciu z problemami uwarunkowań skali, miejsca, funkcji i kontekstu przestrzeni.

Prowadzenie przez lata dwóch pracowni o zbliżonym profilu przez samodzielnych pracowników dydaktycznych, nieuchronnie prowadziło do polaryzacji dwóch postaw rozumienia przestrzeni. Pracownia, z nazwy propedeutyczna, stawiała sobie ambitne zadania projektowe, które niejednokrotnie prowadziły do bardzo dojrzałych rozwiązań stanowiących gotowe propozycje do kontynuacji na skalę architektoniczną.

Katedra w obecnym kształcie programowym to dwie równorzędne pracownie studialne o nieco odmiennej drodze dochodzenia do syntezy kompozycyjnej projektowanej przestrzeni. Jedna wywodząca się z korzeni propedeutycznego myślenia o formie w kontekście otoczenia i druga strukturalnie wnikająca w projektowaną przestrzeń i prowadząca do jej przewartościowania.

Obecnie istnieją więc dwie równorzędne pracownie do wyboru: na II, III, IV roku jako obowiązkowe kształcenie kierunkowe. Jedna to Pracownia Projektowania Architektoniczno – Rzeźbiarskiego, oraz druga, Pracownia Rzeźby w Przestrzeni Publicznej o autorskim programie prezentowanym przez prof. nadzw. dr hab. Krystynę Orzech.

Na I roku wprowadzono przedmiot „Podstawy Projektowania Przestrzennego”. Zajęcia prowadzone są przez dr Bartłomieja Struzika. W ramach tego przedmiotu zawarta jest również problematyka przedmiotu „geometria wykreślna i perspektywa”. Od II roku każdy student wybiera obligatoryjnie jedną z dwóch pracowni: Pracownię Projektowania Architektoniczno – Rzeźbiarskiego lub Pracownię Rzeźby w Przestrzeni Publicznej.

Działanie takie jest zgodne z zamiarami zmian programowych w ramach całego Wydziału Rzeźby, zmierzających do wyodrębnienia docelowo kształcenia ogólnoplastycznego w postaci autonomicznej Katedry. Katedry, która będzie zajmowała się podstawowymi zagadnieniami kompozycji związanymi z problemami rzeźby, rysunku, geometrii wykreślnej, perspektywy i projektowania przestrzennego.

W ciągu tak długiego czasu działania Katedra ukształtowała autorski program dydaktyczny i unikalny profil artystyczny, który stał się rozpoznawalny również poza naszą uczelnią. Dowiodły tego wymiany studenckie, opinia wielu środowisk, warsztaty międzynarodowe i wystawy na terenie miasta. Przyczyniły się do tego również Pracownie Gościnne które prowadziłem w latach 80 w ASP Katowice (wówczas filii Krakowa) oraz ASP w Gdańsku w 2005 r. Właśnie na Wydziale Rzeźby w Gdańsku, ta krótka współpraca zaowocowała ukształtowaniem się ciekawej pracowni Projektowania Przestrzennego, która obecnie aspiruje również do utworzenia takiego unikalnego kierunku.

Ta tendencja poszerzania oferty sztuk pięknych w powiązaniu z przestrzenią publiczną jest zauważalna w programach kształcenia w wielu ośrodkach między innymi w Akademii Frycza Modrzewskiego.

Zakładając przychylność losu zostaje mi 5 lat pracy, aby wspólnie z pracownikami dopracować się programu, oraz formy działania nowego kierunku na Wydziale, doprowadzając do jego otwarcia. Ponieważ administracyjny tryb dochodzenia do kierunku może potrwać 3 lata przewidziano okres przejściowy. Zakłada on otwarcie, już od nowego roku akademickiego, jednej dyplomującej pracowni Rzeźby w Przestrzeni Publicznej. Jest ona programowo bardziej porównywalna z pracowniami rzeźby co stwarza nowym dyplomantom możliwość sprawiedliwej ocenę ich pracy. Natomiast oferta programowo dydaktyczna w zakresie projektowania dla całego Wydziału pozostanie niezmieniona.

Pracownia Projektowania Architektoniczno-Rzeźbiarskiego, która posiada odmienny i specyficzny program, zostanie przemianowana na pracownię Projektowania Przestrzennego i uruchomiona już na nowo otwartym kierunku. Będzie miała tryb dyplomowania współmierny raczej z równoległą pracownią w Katedrze niż z pracowniami rzeźbiarskimi. Efektami jej pracy będą raczej opracowania projektowe niż gotowe, materiałowe formy rzeźbiarskie. Takie usytuowanie obu pracowni z pewnością poszerzy ofertę programowa całego Wydziału. Jakości kształcenia sprzyjać będzie również zaproponowane dwa bloki dydaktyczne: -teoretyczne podstawy projektowania, oraz -techniczne podstawy projektowania.

Jestem przekonany że w oparciu o długą tradycję programową i dorobek Katedry, przy zaangażowaniu kadry dydaktycznej, która ukształtowała się w ostatnim okresie, zadania takie są wykonalne.

Mam nadzieję, że nie muszę odwoływać się do własnego dorobku aby przypomnieć że rzeźba jest istotnym nurtem mojej działalności twórczej i równie głęboko leży mi na sercu jak kolegom rzeźbiarzom. Nigdy się od niej nie odcinałem a wręcz przeciwnie zawsze uważałem rzeźbę jako podstawowe źródło moich inspiracji projektowych. Dlatego własne ambicje, jako architekt, związałem właśnie z tym Wydziałem i po 42 latach pracy czuję z tego powodu satysfakcję. Korzystanie z olbrzymiego potencjału pracowni rzeźby, na nowym kierunku, jest podstawowym warunkiem jego istnienia.

Zwracam się do członków Rady Wydziału w nietypowy sposób, ponieważ wszyscy zdajemy sobie sprawę, że przy tak trudnym przedsięwzięciu niezbędna jest życzliwość i wsparcie całego Wydziału aby można było liczyć na powodzenie. Dlatego apeluję o głębokie przemyślenie ostatecznej decyzji odnośnie zaprezentowanej propozycji Katedry dotyczącej otwarcia kierunku. Decyzji, która na długie lata może ukształtować wizerunek Wydziału lub nawet przesądzić o kierunku jego rozwoju. Poszerzenie bowiem oferty programowej może się stać koniecznością wobec dynamicznych przemian, demograficznych, socjologicznych i artystycznych w naszym otoczeniu.

Andrzej Getter